Migiem do…?

Pamiętacie aferę z rosyjską rakietą, która spadła pod Bydgoszczą? 16 grudnia 2022 Polska otrzymała ostrzeżenie od Ukrainy, że w naszą przestrzeń powietrzną zapewne wleci ruska rakieta typu, który potencjalnie może przenosić głowice jądrowe. Wleciała. Wojsko Polskie ją śledziło, ale zgubiło, gdy zeszła zbyt nisko. Ówczesny Dowódca Operacyjny, gen. Tomasz Piotrowski, poinformował o zdarzeniu Sztab Generalny oraz MON. Choć wojsko zalecało usilne poszukiwania rakiety, minister Błaszczak zarządził poszukiwania w ograniczonym zakresie, żeby nie denerwować lokalnej ludności, a potem w ogóle kazał je przerwać. I tak rakieta przeleżała w lesie do wiosny 2023, gdy przypadkiem natknęła się na nią randomowa turystka.

Wybuchł skandal. Domagano się wyjaśnień, dlaczego wojsko nie szukało rakiety i dlaczego opinia publiczna nie została poinformowana o tym zdarzeniu. Błaszczak kręcił i próbował zwalić winę na gen. Piotrowskiego.

Dowódca Operacyjny zaniechał swoich instrukcyjnych obowiązków, nie informując mnie o obiekcie, który pojawił się w polskiej przestrzeni powietrznej,

powiedział Błaszczak. Nie jest jasne, o co mu chodziło, być może głównie o to, że on uprzednio chwalił się, iż pod rządami PiS zbudowano superszczelny system obrony powietrznej kraju, a tu okazało się, że to nieprawda i Błaszczakowi zrobiło się głupio. Oświadczenie Błaszczaka zabrzmiało jednak tak, jakby oczekiwał, iż generał powinien przyjść do niego i osobiście poinformować go o incydencie, nie zaś po prostu przekazać pilny meldunek do MON.

Otóż całkiem podobnie dzieje się obecnie w sprawie przekazania Ukrainie samolotów MiG-29, tyle że w roli Błaszczaka występuje prezydent Karol Nawrocki.

Prasa podała, że Polska chce przekazać Ukrainie kilka samolotów MiG-29, którym pod koniec grudnia kończy się tzw. resurs, więc zgodnie z prawem Wojsko Polskie i tak nie mogłoby ich używać – należało by je przekazać do muzeum lub na żyletki. A w Ukrainie wciąż mogą się przydać.

Oburzony Nawrocki oświadczył, że on sam dowiedział się o tym z mediów i że to jest skandal.

Tymczasem sprawa była dwukrotnie omawiana na posiedzeniach Komitetu Bezpieczeństwa z udziałem generała z prezydenckiego BBN. Zatem Kancelaria Prezydenta, prezydent jako urząd państwowy, była poinformowana (prezydent zresztą nie podejmuje tu żadnych decyzji, ale oczywiście powinien o sprawie wiedzieć), ale do samego Karola Nawrockiego informacja nie dotarła. Prezydent najwyraźniej ma pretensje o to, że minister Kosiniak-Kamysz nie udał się do niego w tej sprawie osobiście.

Można by na to machnąć ręką, że w Kancelarii Nawrockiego panuje taki sam bałagan komunikacyjny, jak w MON Błaszczaka. (Podobno było tak, że ten generał z BBN nie przekazał informacji Cenckiewiczowi, bo ten nie ma dopuszczenia do tajemnic państwowych, a Nawrocki z całego BBNu rozmawia wyłącznie z Cenckiewiczem.) Jednak, jak sądzę, sprawa przekazania MiG-ów Ukrainie i to, w jaki sposób prezydent powinien być o niej poinformowany, wpisuje się w szersze zagadnienie: Karol Nawrocki, uzurpując sobie prawa, których formalnie nie ma, chce, metodą faktów dokonanych, przechylić ustrój kraju w stronę ustroju prezydenckiego.

Dlatego domaga się, aby minister osobiście informował go MiG-ach. Dlatego oczekuje, że rząd będzie z nim konsultował projekty ustaw zanim skieruje je do Sejmu. Dlatego chce, aby konsultowano z nim kandydatów na ambasadorów zanim MSZ podejmie jakiekolwiek dalsze kroki w tej sprawie. Dlatego wetuje kolejne ustawy przyjęte przez parlament, choć właściwie nie wiadomo, jakie są konkretne powody kolejnych wet. Dlatego wreszcie wzywa szefów służb specjalnych na odprawę, chociaż nie jest ich przełożonym (służby specjalne podlegają premierowi, więc prezydent mógłby co najwyżej poprosić premiera, aby ten szefów służb do niego wysłał), a gdy oni nie przychodzą, w odwecie odmawia powołania na pierwszy stopień oficerski kandydatów na funkcjonariuszy ABW i SKW; to ostatnie było szczególnie szkodliwe, głupie i małostkowe.

Nie można na to pozwolić i to dla zasady, z szacunku dla obowiązującego w Polsce prawa, a nie jedynie dlatego, że Karol Nawrocki na prowadzeniu spraw państwa się zupełnie nie zna. Ustrojowa pozycja prezydenta, z silnym mandatem pochodzącym z powszechnych wyborów, ale ze słabymi kompetencjami pozytywnymi, za to z silnymi kompetencjami negatywnymi (destrukcyjnymi, hamującymi), jest dziwaczna, wręcz aberracyjna. Przynosi o wiele więcej szkód, niż pożytku. Nawet w czasie rządów wywodzących się z tej samej formacji Millera i Kwaśniewskiego mówiło się o panującej pomiędzy nimi „szorstkiej przyjaźni”, a co dopiero teraz, w czasie otwarcie wrogiej kohabitacji. Zapewne warto by to zmienić, w jedną albo w drugą stronę, ale po dogłębnej analizie i dyskusji, w dodatku pod warunkiem, że wszystkie zaangażowane strony kierować się będą dobrem państwa, a nie swoim wybujałym ego, swoimi fobiami i swoimi doraźnymi – bardzo doraźnymi – interesami, jak robi to Karol Nawrocki, a zwłaszcza ministrowie w jego Kancelarii i tylko dlatego, że Nawrocki tak chce. Tak być nie może.

I kto tu rządzi?

Wielu komentatorów zastanawia się, kto dzisiaj rządzi na prawicy, Jarosław Kaczyński czy Karol Nawrocki. Początkowo „wszyscy” uważali, że Nawrocki realizuje agendę, wręcz polecenia PiSu. Szybko jednak zauważono, że Nawrocki wybija się na niepodległość od Kaczyńskiego. Dzisiaj maski opadły: Na prawicy rządzi Nawrocki, a Kaczyński jest mu całkowicie podporządkowany.

Chodzi mi o głosowanie nad odrzuceniem weta Nawrockiego w sprawie kryptowalut. Krypto z jednej strony stały się instrumentem spekulacyjnym, jak cebulki tulipanów w XVII wiecznej Holandii i tyle innych walorów później, co naraża nieświadomych, ale skuszonych łatwym zyskiem „inwestorów” na kolosalne straty. Do tego sama natura krypto bardzo ułatwia oszustwa. Ale po drugie, krypto, dzięki swojej wysokiej wartości (wywindowanej spekulacją?) i niezwykłej łatwości ukrywania tożsamości uczestników transakcji, wręcz zachęca do używania ich jako środka płatności w transakcjach nielegalnych: narkotyki, handel ludźmi, handel bronią, pranie pieniędzy, wymuszenia.

W naszym wypadku obawy budzi przede wszystkim to, że wedle wszelkich znaków na niebie i na ziemi Rosja używa krypto do finansowania działalności dywersyjnej. Byliby głupi, gdyby tego nie robili.

I oto Karol Nawrocki zawetował ustawę nakładającą kontrolę na rynek kryptowalut w Polsce. Donald Tusk wezwał do odrzucenia weta, wskazując przede wszystkim na zagrożenia rosyjskie, a także na inne zagrożenia kryminalne. Jarosław Kaczyński powiedział, że jego zdaniem kryptowaluty powinny być zakazane. A PiS ostatecznie zagłosował za podtrzymaniem weta.

PiS, żeby zrobić na złość Tuskowi, opowiedział się za ułatwieniem Rosji finansowania działań dywersyjnych i za ułatwieniem gangsterom przeprowadzania operacji finansowych na dużą skalę. A przy okazji widać, że stanowisko Nawrockiego bierze prymat nad poglądami Kaczyńskiego.

To Karol Nawrocki ma dziś rząd dusz na polskiej prawicy. Jarosław Kaczyński już się nie liczy.

***

Czemu Karol Nawrocki zawetował ustawę o kontroli krypto to inna historia. Nawrocki na krypto się nie zna – on się w ogóle na niczym nie zna, a na krypto w szczególności – a Konfa pewnie go przekonała, że krypto oznacza wolność (żeby było śmiesznie, w oryginalnych założeniach tak było). Krypto pół-legalnie sfinansowało mu część kampanii wyborczej i finansuje prawicowe media. Do tego w swoim otoczeniu zapewne ma lobbystów zabiegających o brak ograniczeń dla krypto dlatego, że Rosja używa krypto do działań przeciwko Polsce i całemu Zachodowi. A w dodatku wszystko wskazuje na to, że pomorscy gangsterzy – środowisko, które Nawrockiemu imponowało i które miało i zapewne nadal ma na niego duży wpływ – masywnie inwestują w krypto, czy to żeby oszukiwać naiwnych, czy też aby wyprać pieniądze, nieważne. Zapewne jedno i drugie.

Jakie by jednak nie były motywacje Nawrockiego, ja dzisiaj podkreślam, że na prawicy to jego zdanie się liczy. Opinia Kaczyńskiego nie ma już żadnego znaczenia.

Łaskawcy

Stany Zjednoczone wraz z Rosją zaproponowały Ukrainie „plan pokojowy”, oznaczający de facto kapitulację Ukrainy. Jest on dla Ukrainy nie do przyjęcia.

Nie wiedzieć czemu ten plan dla Ukrainy, poza różnymi obraźliwymi i z nikim nie uzgadnianymi punktami dotyczącymi „Europy”, zawiera punkt odnoszący się nie do Ukrainy, ale do Polski. Mianowicie, Rosja i Stany Zjednoczone zgadzają się, że w Polsce mogą stacjonować europejskie myśliwce.

Dobrze się nad tym zastanówmy: To nie Polska samodzielnie decyduje, jakie samoloty chce u siebie mieć. To Stany Zjednoczone i Rosja muszą łaskawie wyrazić na to zgodę.

Przecież to oznacza utratę suwerenności, ważnej części suwerenności. Pisałem niedawno, że Rosja chciałaby Polskę „sfinlandyzować”, no i proszę…

Ale kto nam to chce narzucić? Czyżby, jak twierdzą Kaczyński, Karol Nawrocki i ich żałośni zwolennicy, Niemcy i Unia Europejska, dybiące na naszą suwerenność? Nie! Oto kawałek suwerenności odbiera Polsce prezydent Donald Trump, według PiS jedyny i niewzruszony gwarant naszej wolności.

Nie, bo nie

Karol Nawrocki odmówił powołania na pierwszy stopień oficerski 136 funkcjonariuszy służb specjalnych oraz awansowania 46 sędziów. To pierwsze Nawrocki uzasadniał tym, że szefowie służb nie przyszli do niego na wezwanie, a w drugim wypadku odmówił awansu sędziom słuchającym złych podszeptów ministra Żurka i przez to kwestionującym status neosędziów, zgodnie z wyrokami europejskich Trybunałów. Jedna i druga odmowa jest czystym szkodnictwem, a odmowa powołania na pierwszy stopień oficerski młodych funkcjonariuszy na dodatek parszywym draństwem: Bogu ducha winni ludzie, chcący pracować w służbach specjalnych, mają zablokowane kariery, bo Nawrocki chce się zemścić na ich szefach powołanych przez Tuska.

Tymczasem to sprawa sędziów bardziej poruszyła opinię po naszej stronie. Różni ludzie, w tym nawet minister Żurek czy prof. Marcin Matczak, mówią, że Karol Nawrocki łamie w ten sposób konstytucję. Obawiam się, że to jest bardziej skomplikowane.

Formalnie, na gruncie konstytucji, prezydent nie jest związany wnioskiem KRS i może odmówić nominowania (niektórych) wskazanych kandydatów. Oczywiście powinien przy tym pamiętać o obowiązku współdziałania władz i wspieraniu ogółu wartości konstytucyjnych, ale to są wymogi „miękkie”, z których trudno wyprowadzić wskazówki do konkretnych działań. Jeden rabin powie tak, drugi inaczej, jeden sąd orzeknie tak, inny inaczej. Twardy przepis jest tylko taki, że prezydent może odmówić, a zgodnie z wyrokiem NSA wydanym po tym, gdy Lech Kaczyński jako pierwszy odmówił podpisania niektórych nominacji sędziowskich, prezydent nie musi nawet swoich odmów uzasadniać, bo realizując swoją „osobistą prerogatywę”, nie działa jako organ administracji.

Pisałem już o tym dawno temu, gdy Andrzej Duda odmówił awansowania niektórych sędziów wskazanych przez starą KRS, gdyż wcześniej wydawali wyroki, które PiS krytykował. Zacytuję samego siebie:

Decyzję prezydenta można – i, moim zdaniem, wręcz należy – krytykować jako partyjniacki i pełen hipokryzji atak władzy wykonawczej na władzę sądowniczą. Ale prezydent miał formalną możliwość tak postąpić, co jest przyczynkiem do obserwacji, że konstytucja pisana była z myślą o ludziach stosujących ją w dobrej wierze. Wypowiedź [ówczesnego] prezydenckiego rzecznika, że prezydent „może, ale nie musi” powoływać sędziów, jest arogancka, ale zgodna z prawdą.

Zasadnicze pytanie jednak brzmi, po co Nawrocki to robi? Żeby uprzykrzyć życie Tuskowi? Zapewne. Żeby pozbawiając rząd Tuska sprawczości, utrudnić, uniemożliwić Koalicji Obywatelskiej wygranie wyborów w 2027? To też. Ale przede wszystkim po to, aby metodą faktów dokonanych zwiększyć swoją osobistą władzę, nagiąć ustrój państwa w stronę ustroju prezydenckiego. Dlatego żąda, aby przedstawiać mu kandydatów na ambasadorów zanim zostaną oficjalnie zgłoszeni, konsultować z nim projekty ustaw zanim wpłyną do Sejmu, aby szefowie służb specjalnych, którzy mu nie podlegają (!), mieli obowiązek osobistego raportowania prezydentowi. A w kwestii sędziów podtrzymuje niekonstytucyjne, bezprawne urojenie Dudy, że prezydencka nominacja ma moc uzdrawiającą: jeśli prezydent mianuje sędziego, to ten ktoś jest sędzią, nawet jeśli wniosek o ich powołanie był wadliwy.

Niedoczekanie! Tym uzurpacjom Nawrockiego należy się przeciwstawiać z całą mocą. On straszy, że jeśli rząd nie ulegnie jego żądaniom, to on nie mianuje, nie podpisze, zawetuje. No to niech to robi, bury miś jeden. Zaszkodzi w ten sposób Polsce, ale pójdzie to na jego konto. Niech Polska cierpi, byle jego było na wierzchu. Jak już pisałem, po tamtej stronie sceny politycznej nie ma patriotów. Dotyczy to także Karola Nawrockiego.

Gdyby rząd się, w trosce o Polskę, ugiął, Nawrocki i reszta towarzystwa uznaliby to jedynie za objaw słabości i tylko zwiększyli swoje żądania. Niedoczekanie!

13 listopada, p.s. Sytuacja z tymi sędziami jest o tyle paranoiczna, że Nawrocki zablokował ich, bo protestowali przeciwko neosędziom, a teraz sami chcieli zostać neosędziami, biorąc nominacje od neo-KRS. Hę? Ach, bo oni chcieli być tymi dobrymi! Z drugiej strony skoro neo-KRS ich zaakceptowała, to ich protesty nie mogły być dla dotychczasowych neosędziów szczególnie dotkliwe.

Heweliusz

Heweliusz, serial Netflix, 2025, reż. Jan Holoubek

To nie jest serial paradokumentalny, opowiadający historię katastrofy promu Jan Heweliusz z 14 stycznia 1993. To jest serial fabularny, osnuty wokół faktycznej katastrofy.

Wszyscy bardzo ten serial chwalą. Przyznaję, że pod względem technicznym jest on zrobiony (prawie) bez zarzutu: dobra reżyseria, dobre tempo, dobra gra aktorska, dobre zdjęcia, dobra scenografia. Bardzo dobry pomysł, aby historię opowiadać dwutorowo: po kolei od katastrofy w świecie rzeczywistym i od momentu katastrofy wstecz na Heweliuszu. A gdy już w świecie rzeczywistym zgromadziliśmy dostatecznie dużo informacji, historia katastrofy zostaje opowiedziana „do przodu”, od poranka tego dnia aż do wysłania sygnału Mayday. Nieuchronne fatum ciążące nad załogą i pasażerami robi upiorne wrażenie.

Jedyne zastrzeżenie techniczne mam do dialogów. Lepiej jest włączyć napisy, by wszystko zrozumieć. To jest jakaś klątwa ciążąca nad polskimi serialami.

Wszyscy więc chwalą, a ja nie jestem w pełni zadowolony. Drażni mnie wątek spiskowy: tajny ładunek wojskowy, zaangażowanie służb specjalnych w śledztwo, zamach na kapitana Bintera. Do tego niemiecki statek-widmo, o którym nikt nic nie wie (podobno naprawdę taki statek tam był). Twórcy zapewne inspirowali się katastrofą promu Estonia półtora roku później, gdzie było o wiele więcej ofiar, niż na Janie Heweliuszu, i gdzie są bardzo mocne podejrzenia, że prom przewoził do Szwecji tajny ładunek wojskowy, co podobno miało doprowadzić do katastrofy i podobno spowodowało utrudnianie późniejszego śledztwa. W polskim serialu wątek spiskowy wprowadzono by uatrakcyjnić opowieść, ale moim zdaniem rodzi on tylko niepotrzebne komplikacje.

A może nawet gorzej: Wątek spiskowy w ogóle może usprawiedliwiać katastrofę i późniejsze tuszowanie jej przyczyn: Ha, państwo miało jakieś swoje tajne interesy, no cóż, zdarzyło się nieszczęście, ale lepiej o tym nie mówić dla dobra państwa, dla dobra nas wszystkich. Tymczasem nic podobnego. Do katastrofy doprowadził niezwykle silny sztorm, a do tego dezynwoltura, nieprzestrzeganie procedur, nieznajomość języka obcego (w tym wypadku niemieckiego), nasza narodowa zasada jakoś to będzie, pewne błędy załogi, a wszystko to w połączeniu ze złym stanem technicznym statku, cierpiącego na wady konstrukcyjne.

Uderza mnie przy tym, jak bardzo Jan Holoubek fascynuje się latami ’90 (i katastrofami spowodowanymi przez wodę 🙂 ). Mentalnością czasów przełomu, bo o tym była też Wielka woda. Niby już jest jakiś kapitalizm, liczą się kontrakty i zamówienia, nie odgórny plan, nie potrzeba ani wizy, ani zgody Milicji Obywatelskiej, by pojechać do Niemiec, z drugiej strony jest wysokie bezrobocie, więc prawa pracowników się nie liczą, a mentalność wszystkich jest taka, jak dawniej. Miejskie krajobrazy też. Brak procedur, które dziś uważalibyśmy za oczywiste, a jeśli nawet formalnie jakieś są, to nikt ich nie przestrzega. Władze za wszelką cenę chcą zwalić winę na kapitana, żeby chronić swoje interesy: postkomunistycznego wiceministra, który bez cienia zażenowania wpływa na przebieg postępowania przez Izbą Morską, armatora, który gdyby miał ponieść odpowiedzialność, to byłby upadł i kilka tysięcy osób straciłoby pracę, zblatowanego z władzą profesora przewodniczącego składowi Izby, niekompetentnych służb ratunkowych polskich i niemieckich, funkcjonariuszy portowych, innych kapitanów, którzy wszyscy mają coś tam za uszami, a wiceminister ma na nich szafę pełną haków. A na koniec rodziny osób, które zginęły w katastrofie, załogi i pasażerów, są zostawione same sobie, bez odszkodowań, bez wsparcia instytucjonalnego i psychologicznego. Wolałbym, żeby o tym był ten serial.

Ale jako że serial jest naprawdę świetnie zrobiony pod względem techniczno-filmowym, mogę go z umiarkowanym entuzjazmem polecić.

P.s. O rzeczywistym przebiegu katastrofy promu Jan Heweliusz i dochodzeniu przez Izbą Morską opowiada ten podcast. Jeszcze nie słuchałem, ale znajomi polecają.

Konrad Eleryk jako Witold Skirmuntt, III oficer Heweliusza – bardzo dobrze zagrana postać

Pomost

Pomost (The Jetty), serial BBC, 2024, twórczyni Cat Jones

Serial mocno chwalony, zbierający pochlebne recenzje, pomyślałem więc cóż szkodzi to zobaczyć, tym bardziej, że to tylko cztery odcinki. Okazało się to denerwującą stratą czasu.

Zaczyna się dość standardowo: Prowincjonalne miasteczko, ktoś podpala starą przystań, niepokorna policjantka przydzielona do sprawy orientuje się, że w miasteczku dochodzi do częstych aktów wykorzystywania seksualnego młodych dziewcząt i że dziwnie łączy się to z badanym przez nią przestępstwem. Ba, jeszcze dziwniej łączy się to ze sprawą zaginięcia pewnej dziewczyny kilkanaście lat temu, a także z życiem osobistym policjantki. Nic specjalnego. Niestety, rozwiązanie zagadki jest tak absurdalne i niewiarygodne, że gorsze było chyba tylko zakończenie Mare of Easttown, serialu, który byłby znakomity, gdyby nie ostatni odcinek.

Absurdów scenariuszowych jest zresztą więcej, ale tym razem nawet nie tyle nie chcę spojlerować, ile poświęcać się drobiazgom, bo za dużo ich było.

Do tego, ponieważ serial był wyświetlany przez grzeczne BBC, niedopuszczalna jest wszelka nagość. Dowiadujemy się, że dziewczyny wysyłają chłopakom swoje nagie zdjęcia, jak w Dojrzewaniu, a ci oczywiście pokazują je swoim kolegom, ale widzom pokazuje się zdjęcia dziewczyn w bieliźnie. A scena seksu jest sfilmowana w sposób wręcz groteskowy.

Dla mnie jednak najbardziej denerwujący jest mizoandryczny feminizm, wciskany z subtelnością tasaka. Nie ma ani jednego pozytywnego, a choćby neutralnego męskiego bohatera. Wszyscy mężczyźni, łącznie z młodym policjantem, z pewnością marzą o molestowaniu nieletnich dziewcząt i nie zawahaliby się tego zrobić, gdyby tylko mieli okazję. A jeśli akurat nikogo nie molestują, to bezczynnie przesiadują w pubie. Chłopaki pokazujący kolegom nagie zdjęcia swoich dziewczyn to, wiadomo, chuje – nikt przy tym ani tu, ani w Dojrzewaniu, nie zastanawia się, dlaczego właściwie dziewczyny te zdjęcia wysyłają. Główny organizator procederu wykorzystywania seksualnego zostaje nie tylko zdemaskowany i ukarany, ale do tego upokorzony. Świadek przesłuchiwany przez policjantkę siedzi w więzieniu nie za kradzież, pobicie czy narkotyki, lecz za liczne gwałty. Jeden facio systematycznie podtruwa swoją żonę, a inny cynicznie odbudował swój upadający biznes dzięki ubezpieczeniu, jakie otrzymał po zaginięciu córki. Prawdziwe uczucie może zdarzyć się tylko w związku lesbijskim.

Toporna mizoandria to główne przesłanie tego serialu, a twórczynie są przy tym z siebie niesłychanie zadowolone. Tylko pomyślcie: gdyby zabójca młodej dziewczyny, mężczyzna, uniknął kary wyłącznie dlatego, że udało mu się zrzucić winę na nieszczęśnika, który z wielkiej przyjaźni do sprawcy jedynie pomagał zacierać ślady, żył z tą tajemnicą kilkanaście lat i to go w końcu zniszczyło, wszyscy byliby oburzeni, że przestępstwo uszło zabójcy na sucho. Ponieważ jednak zabójczynią jest kobieta, a poza tym wszystko tak samo, mamy być zadowoleni, bo kobieca solidarność ogólna, a zwłaszcza międzypokoleniowa, może rozkwitać. Dla mnie to właśnie jest oburzające.

Nie polecam. Wręcz serdecznie odradzam.

Dom pełen dynamitu

Dom pełen dynamitu, reż. Kathryn Bigelow, Netflix 2025.

Film obejrzałem trochę pod wpływem recenzji, trochę ze względu na reżyserkę, autorkę znakomitego The Hurt Locker (W pułapce wojny). Tym razem Bigelow opowiada o ataku nuklearnym na Stany Zjednoczone. Ponieważ nie da się o tym filmie pisać bez spojlerów, postawię konkluzję tutaj, a kto się spojlerów nie boi, może czytać dalej: Film jest z jednej strony łatwy w odbiorze, ale z drugiej bardzo męczący. Nie jest to arcydzieło, ale film z pewnością wart jest obejrzenia.

A teraz będą spojlery.

Radary nagle wykrywają pocisk balistyczny lecący w stronę Stanów Zjednoczonych. Pojedynczy pocisk balistyczny. Nie wiadomo, kto go wystrzelił – satelity przegapiły moment i miejsce odpalenia – ale leci. Początkowo wszyscy liczą na to, że to tylko jakieś ćwiczenia, jakaś demonstracja siły i pocisk wpadnie do oceanu, ale nie wpada. Z analizy trajektorii wynika, że za kilka minut uderzy w Chicago, a że zapewne niesie głowicę jądrową, zginą miliony ludzi. Do 10 milionów. I co władze Stanów Zjednoczonych mają zrobić?! Gdyby tych pocisków leciało wiele, byłoby oczywiste, że Stany dokonają uderzenia odwetowego, ale skoro leci tylko jeden? I na kim wywrzeć odwet, jeśli wywrzeć?

Oczywiście Stany próbują zestrzelić pocisk przeciwrakietą, ale ta zawodzi; później okazuje się, że cały amerykański system bezpieczeństwa antyrakietowego w testach wykazywał się zaledwie 61% skutecznością. Stany mają więcej przeciwrakiet, ale nie odpalają ich, czekając, czy nie nastąpi masowe uderzenie, oszczędzając je na tę ewentualność. Pozostaje tylko czekać. Pocisk uderzy w Chicago za 7 minut.

Prawie cały film to właśnie owe 7 minut, a właściwie mniej więcej 5 z 7.

Rozwój zdarzeń obserwujemy kolejno z kilku poziomów: od Situation Room w Białym Domu, pełniącego funkcje techniczne, poprzez jakieś wyższe dowództwo, NORAD lub BMD, Sekretarza Obrony, aż w końcu prezydenta, z przebitkami na różne amerykańskie jednostki wojskowe na całym świecie. Te same zdarzenia obserwujemy kilka razy, niejako z różnych ujęć. Niby wszystko działa, są procedury, ale pojawia się bałagan, kogoś nie można znaleźć, bohaterowie, których obserwujemy, wciąż wykonują swoje zadania, ale są coraz bardziej przerażeni. Chicago uważa się za stracone, ale żeby nie wywoływać paniki, nikt nie ogłasza żadnego komunikatu czy rozkazu ewakuacji, która i tak nie byłaby możliwa w ciągu kilku minut. Nad wszystkim dominuje cholerna niepewność, co zrobić w przypadku ataku pojedynczą rakietą niewiadomego pochodzenia.

Rosjanie zaklinają się, że to nie ich rakieta i prawie na pewno chińska też nie. Podejrzewa się Koreę Północną, ale pewności nie ma. Najważniejszy dylemat brzmi: odpowiedzieć atakiem odwetowym czy nie, a jeśli tak, to przeciwko komu i jak dużym. Jeśli Stany nie odpowiedzą, ich przeciwnicy mogą uznać, że Ameryka jest słaba i wtedy mogą rozpocząć prawdziwy zmasowany atak, tym straszniejszy, że po uderzeniu w Chicago w kraju i tak zapanuje chaos. Jeśli zaś Stany odpowiedzą i, powiedzmy, wyślą swoje rakiety na Rosję, ta dokona swojego uderzenia odwetowego.

Wojskowy asystent prezydenta przekonuje go do ataku jądrowego na pewien konkretny, pojedynczy cel, ale nie mówi się nam, na jaki i w którym kraju. Prezydent podaje kody umożliwiające użycie amerykańskiej broni jądrowej, jednak film kończy się zanim prezydent wyda rozkaz ataku. A może nie wyda?

Król Stanów Zjednoczonych

Na dzisiejszym spotkaniu z generałami, prezydent Donald Trump powiedział, że jeśli nie dostanie Pokojowej Nagrody Nobla, będzie to „wielka zniewaga” dla Stanów Zjednoczonych.

Dłuższy cytat brzmi tak:

Will you get the Nobel prize? Absolutely not. They’ll give it to some guy that didn’t do a damn thing. They’ll give it to a guy that wrote a book about the mind of Donald Trump and what it took to solve the wars. The Nobel prize will go to a writer. We’ll see what happens, but it would be a big insult to our country. I will tell you I don’t want it, I want the country to get it. It should get it because there’s never been anything like it. Think of it. If this happens — I think it will, I don’t say that lightly — I know more about deals than anybody.

Ostatnie zdanie odnosi się do zaproponowanego przez Trumpa planu pokojowego dla Strefy Gazy.

Powtórzmy, żeby to dobrze zrozumieć: Trump, który od dawna przy różnych okazjach powtarzał, że zasługuje na Nagrodę Nobla, twierdzi dzisiaj, że on nie chce nagrody dla siebie, ale dla całego kraju. A jednocześnie, że jeśli on Nagrody nie dostanie, będzie to zniewaga dla Stanów Zjednoczonych.

Trump powiedział „państwo to ja”.

Amerykanie, którzy tak bardzo chcieli się uchronić przed monarszym despotyzmem, wybrali sobie nie prezydenta, a króla. I najwyraźniej są z tego powodu bardzo szczęśliwi.

Rosyjska potęga imperialna

Pundyci twierdzą, że w wyniku wojny w Ukrainie Rosja nieodwołalnie traci status mocarstwa, stając się wasalem Chin. Chiny są teraz głównym partnerem handlowym Rosji, bez dochodów ze sprzedaży surowców Chinom oraz bez dostaw z Chin dla rosyjskich przedsiębiorstw o znaczeniu wojskowym, a zwłaszcza bez dyplomatycznego wsparcia ze strony Chin, pozycja Rosji byłaby o wiele słabsza, być może może nawet Rosja zmuszona byłaby uznać swoją przegraną. Symboliczną pozycję Rosji świetnie widać było na niedawnym szczycie w Pekinie, gdzie Putin i Kim grzecznie szli ćwierć kroku za Xi, po obu jego stronach, jako sojusznicy najbliżsi, ale jednak podrzędni (reszta zaproszonych przywódców szła w dalszych szeregach).

Zgadzam się, że z dużym prawdopodobieństwem długo-, a nawet średnioterminowo Rosja przestanie być mocarstwem, stając się młodszym partnerem Chin. Ale, po pierwsze, nie natychmiast, po drugie, rosyjscy przywódcy albo tego jeszcze nie wiedzą, albo udają, że nie wiedzą, a po trzecie, od czasów Iwana Srogiego logiką rozwoju Rosji jest imperializm, ekspansja, podporządkowywanie sobie kolejnych terytoriów. Putin powiedział kiedyś, że rozpad ZSRR był największą katastrofą geopolityczną XX wieku. Rosja nie zrezygnuje z planów podporządkowania sobie Ukrainy, gdyż utrata Ukrainy była dla niej gigantycznym ciosem prestiżowym, a poza tym w rosyjskiej paranoi Ukraina mogłaby się stać punktem wyjścia ataku na europejską część Rosji od południa, gdy tymczasem „powinna” być elementem rosyjskiego planu opanowania dojścia do cieśnin tureckich.

Z podobnych powodów zagrożone są też kraje bałtyckie: ich utrata to porażka prestiżowa, a bez nich Rosja nie ma swobody żeglugi po Morzu Bałtyckim.

Pragnienie swobody żeglugi po Bałtyku i Morzu Czarnym oraz możliwość swobodnego wyjścia poza te akweny to spadek po imperialnych marzeniach Piotra Wielkiego.

Rosja krwawi i fizycznie, i gospodarczo, ale ma i jeszcze przez ładnych parę lat będzie miała zasoby, aby Ukrainę niszczyć i próbować ją podporządkować oraz grozić krajom bałtyckim, a także nam. Polski – zapewne – Rosja nie chce opanować, ale „zneutralizować”, sfinladyzować w stronę przeciwną, niż to się Polakom w latach ’80 marzyło.

Rosja natomiast pogodzi się z utratą swoich wpływów w Azji Środkowej i na Kaukazie. Kaukaz był dla Rosji ważny jako alternatywna droga do cieśnin tureckich, ale o ile w XIX wieku Rosji mogło się wydawać, że otomańska Turcja jest do pokonania, to Turcja Erdoğana jest poza zasięgiem Rosji i to akurat Putin i jego doradcy wiedzą. Azja Środkowa była natomiast ważna jako element The Great Game, rywalizacji z Wielką Brytanią o Indie. To już przestało być ważne, a cały region coraz śmielej penetrują Chińczycy, dla których, oprócz pozyskania lokalnych zasobów i szlaków handlowych, oskrzydlenie Indii i Pakistanu od północy jest bardzo ważne.

Rosja ścierpi utratę Azji Środkowej i realnych wpływów na Kaukazie (władza Rosji w Czeczenii czy Dagestanie jest już chyba tylko symboliczna) oraz to, że pół-darmo musi sprzedawać Chinom surowce, o ile w zamian będzie mogła czynić postępy w Europie.

Tak więc choć za jakiś czas okaże się, że mocarstwowy status Rosji wyparował, nie jest to powód, abyśmy się dziś z tego mieli cieszyć. Bo dopiero za jakiś czas, nie dziś, a w międzyczasie Rosja może bardzo zaszkodzić i Ukrainie, i krajom bałtyckim, i Mołdawii, a także nam.

Jeśli chodzi o Chiny, to Rosja będzie robić dobrą minę do złej gry dopóki Chiny nie upomną się o rosyjski Daleki Wschód, utracony przez Chiny w wyniku narzuconych im niesprawiedliwych traktatów pod koniec XIX wieku. Ale to dopiero za kilkadziesiąt lat.

Realne priorytety

W dzisiejszej Wyborczej Mateusz Mazzini publikuje znakomity tekst o narastającym izoloacjonizmie w amerykańskiej administracji. I nie jest to jakiś miękki izolacjonizm, tylko całkowita utrata zainteresowania wszystkim, co nie leży w bezpośrednim interesie Ameryki. Tym bardziej, że Partia Demokratyczna jakieś zainteresowanie światem zewnętrznym wykazywała, a „europejskie wartości”, wszystkie te prawa człowieka, prawa mniejszości, nie mówiąc o takiej abominacji, jak powszechna służba zdrowia, są dla MAGA całkowicie nieamerykańskie.

To, co dzieje się na zewnątrz USA, jest po prostu kontynuacją strategii wymierzonej w krajowych przeciwników. Wszystko w stosunku i posunięciach Trumpa, Vance’a […] wobec Europy stanie się jasne, gdy zrozumiemy, że Unia Europejska jest dla nich po prostu transatlantyckim przedłużeniem Partii Demokratycznej.

Stany powinny się skupić na sobie: all security is homeland security, jak stwierdził Steve Bannon. Tak więc Stany porzucą Tajwan, tym bardziej porzucą Europę, porzucą nawet Bliski Wschód. Wycofają się z rywalizacji z Chinami o wpływy w regionie Indopacyfiku, a więc nie będą już także wspierać Japonii, Korei Południowej czy Australii, przestaną walczyć z terroryzmem, wspierać prawa człowieka, walczyć o postęp demokracji w innych krajach. Na razie to może nie być oczywiste, bo wszystko przesłania chwiejny i kapryśny Donald Trump, który raz mówi jedno, innym razem drugie, jest do tego łasy na pochlebstwa i chciałby, aby wszyscy kupowali jak najwięcej produktów amerykańskiego przemysłu, więc ktoś może mieć nadzieję, że jeśli się Trumpowi przypodoba, ten utrzyma amerykański parasol nad jego krajem. Nic bardziej błędnego, twierdzi Mazzini, bo realne decyzje podejmowane przez Trumpa, bądź ich brak, oznaczają słabnące zaangażowanie Ameryki w sprawy reszty świata.

A poza tym po Trumpie prezydentem zostanie J.D. Vance, izolacjonista najtwardszy z twardych, który już dziś, jak się wydaje, ma znacznie większy wpływ na amerykańską politykę zagraniczną, niż jakikolwiek inny wiceprezydent w przeszłości. Za prezydentury Vance’a USA całkowicie skupią się na sobie i swoim „bliskim otoczeniu” w Ameryce Łacińskiej, a raczej w jej części, od Meksyku po Wenezuelę i Kolumbię. Pustkę po USA wypełnią Chiny, a w Europie Rosja, przy czym jeśli Europa się ogarnie, jakieś szanse na powstrzymanie Rosji istnieją (to już jest uwaga moja, nie Mazziniego).

Postęp amerykańskiego izolacjonizmu to, według Mazziniego, proces nieuchronny. Mamy przechlapane. Nasza cała nadzieja w tym, że Europie, ale tylko działającej wspólnie, uda się powstrzymać Rosję. Jednak stosunki polityczne i gospodarcze z Chinami i Stanami tylko się pogorszą. W szczególności ze strony USA czeka nas „cyfrowa kolonizacja”.

***

Polska polityka, w zestawieniu z globalną zmianą równowagi, nie ma wielkiego znaczenia, ale dla nas oczywiście jest interesująca. W Polsce wciąż są wpływowe prawicowe grupy – PiS, Konfederacja, otoczenie Nawrockiego (moim zdaniem są to trzy różne grupy) – które albo wierzą, że Ameryka obroni nas przed Rosją, albo przynajmniej głośno mówią, że w to wierzą, czyniąc z tej wiary podstawę polskiej polityki zagranicznej. Bo Trump obiecał Nawrockiemu, że nie wycofa amerykańskich wojsk z Polski, ludzie Nawrockiego mają dobre kontakty z ludźmi Trumpa, a polska prawica wierzy w to samo, co MAGA, na granicy kultu cargo. Mazzini:

Przywiązywanie wagi do słów Trumpa […] jest w najlepszym razie naiwnością. […] Jeśli [doradcy Nawrockiego] rzeczywiście ufają Trumpowi, to albo są skrajnie naiwni, albo strasznie niedoinformowani. Co świadczyłoby o niekompetencji, bo przecież nie trzeba mieć głębokich znajomości w Departamencie Stanu, Obrony czy w gabinetach Republikanów, dokumenty, przecieki, raporty są dostępne mniej lub bardziej publicznie. Czy ludzie Nawrockiego tego nie wiedzą, czy to wypierają?

Ani jedno, ani drugie. Największy błąd przy ocenie polskich polityków prawicowych^* polega na tym, iż myślimy, że im zależy na dobru Polski. Ach, gdybyż oni tylko zrozumieli, że <coś tam> jest dobre dla Polski, to by na pewno to zrobili! Czemu tego nie rozumieją? Musimy im to wytłumaczyć! Nic podobnego. Politycy PiS, Konfederacji i ci z otoczenia Nawrockiego, to nie są polscy patrioci, niezależnie od tego, co oni sami o sobie mówią. To tylko „gromada chamowatych, spoconych w pogoni za władzą mężczyzn” (© Andrzej Celiński). Jedni chcą tej władzy, żeby się dorobić. Inni, żeby zaleczyć swoje kompleksy i dotkliwe poczucie braku docenienia. Dla jeszcze innych władza jako taka, władza dla samej władzy i wynikające z niej poczucie sprawczości jest jak narkotyk. Reszta natomiast chce wcielać w życie swoje mniej lub bardziej złowieszcze ideologie. Ale patriotów, którym zależałoby na dobru Polski, nie ma tam wcale. Tak więc nieważne, czy Trump rzeczywiście wesprze Polskę, czy tylko tak powiedział i czy oni mu naiwnie wierzą, czy nie. Ważne, że wszyscy oni sądzą, iż głoszenie, że w Ameryce, która przenigdy nie opuści swojego wiernego sojusznika, cała nasza nadzieja, pomoże im w uzyskaniu i utrzymaniu władzy.

Rekapitulując, realnym priorytetem Stanów Zjednoczonych pod obecnym kierownictwem nie jest obrona demokracji, Europy i swoich sojuszników przed innymi potencjalnymi hegemonami, tylko zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego Ameryce, jakkolwiek pokracznie to bezpieczeństwo byłoby rozumiane. Realnym priorytetem polskiej prawicy nie jest dobro Polski, tylko zdobycie i utrzymanie władzy.

^*Jak zawsze odróżniam polityków, działaczy, nominatów i medialnych apologetów prawicy od ich wyborców, bo ci rzeczywiście mają prawo ulegać złudzeniom.