Mój dziadek Józef był bardzo biednym galicyjskim chłopem. Miał jakieś malutkie gospodarstwo w Gołąbkowicach pod Nowym Sączem (dziś jest to część Sącza), ale ponieważ nie zapewniało ono utrzymania rodzinie, Józef zatrudnił się jako robotnik kolejowy, z dumnym tytułem pomocnika maszynisty. Na starość dziadek Józef chodził w mundurze kolejarskim, pobierał kolejarską emeryturę i był bardzo dumny ze swojego statusu emeryta Polskich Kolei Państwowych. A ze mną, kilkuletnim, grywał „w noża” na parkiecie w bloku. Urodził się chyba w 1883, umarł w 1968.

O moich pradziadkach ze strony taty nic nie wiem. Zapewne otarli się o pańszczyznę, a jeśli nie oni, to ich rodzice na pewno. A może nawet o rabację.

Piszę to po dzisiejszym wystąpieniu sejmowym Człowieczka Wolności, Jarosława Kaczyńskiego. Powiedział on

Tak, jesteśmy ludzkimi panami. Bo jesteśmy panami, w przeciwieństwie do niektórych.

Ludzie PiS mają jakiś problem ze swoim pochodzeniem. Suski bredzący o „genetycznych patriotach”, Kaczyński chwalący się, że nie wychował się na podwórku, ale w trochę lepszych miejscach, Kaczyński nazywający przeciwników „gorszym sortem” (ach, jaki piękny rusycyzm), dzisiaj [my] jesteśmy panami. Jak pisze pewien znajomy, dziś już wyraźnie zobaczyliśmy obraz Polski jako folwarku zarządzanego przez ludzkich panów z PiSu. Skojarzenia z ideologią sarmacką, wedle której szlachta wywodziła się z lepszego sortu, z narodu najeźdźców, Sarmatów, którzy podbili i zniewolili pańszczyzną ciemny lud, a przy tym uważała się za „przedmurze chrześcijaństwa”, broniące Zachodu przed muzułmańską agresją i jednocześnie wszelkie wpływy Zachodu uznawała za niebezpieczne, są oczywiste.

Otóż ja nie mam problemu ze swoim pochodzeniem. Chłop pfg nie będzie przed „panem” Kaczyńskim czapkował. „Panu” Kaczyńskiemu chłop pfg może okazać tylko to, na co „pan” Kaczyński zasłużył: wzgardę i obrzydzenie.

Józef Góra, pomocnik maszynisty

 

Henryk Goryszewski – działacz ZChN i wicepremier w latach ’90 – zasłynął powiedzeniem, że

Nie jest ważne czy w Polsce będzie kapitalizm, wolność słowa, czy w Polsce będzie dobrobyt. Najważniejsze, żeby Polska była katolicka.

Wyśmiewano się z Goryszewskiego okrutnie – to znaczy jedni się wyśmiewali, inni rwali włosy z głowy przerażeni tym, jacy ludzie rządzą Polską – ale jedno trzeba Goryszewskiemu przyznać: Odwoływał się do pewnej idei uniwersalnej. Jasne, było to odwołanie zupełnie anachroniczne – tak, jakby trzysta pięćdziesiąt lat wcześniej nie zawarto pokoju westfalskiego, później nie pojawiła się koncepcja uniwersalnych praw człowieka, a na świecie nie rozwinęła się nowoczesna gospodarka –  i zachodziły poważne obawy, że sam wicepremier ideę, do której się odwoływał, rozumiał opacznie, ale przynajmniej brał za punkt odniesienia coś, co jego samego przekraczało i co, teoretycznie, winno było być zrozumiałe dla ponad miliarda ludzi na świecie. 

Kilka tygodni temu Człowieczek Wolności, Jarosław Kaczyński, udzielił wywiadu Reutersowi, gdzie powiedział

Byłbym skłonny zdecydować się na jakieś spowolnienie wzrostu ekonomicznego, jeżeli byłoby ono ceną przeforsowania mojej wizji Polski.

„Mojej wizji Polski”. Nieważne nawet, jaka ta wizja jest – a wizja Polski zamkniętej w sobie, nieufnej, ksenofobicznej, zaściankowej, zwróconej ku zmitologizowanej przeszłości, snującej obłąkane wizje własnej wyjątkowości, utrwalającej peryferyjną wobec Zachodu pozycję gospodarczą, politycznie zaś i obyczajowo zwracającej się w stronę Rosji, jest pod każdym względem szkodliwa – ważne, że jest to osobista wizja Jarosława Kaczyńskiego, który w dodatku ma władzę, by wcielić ją w życie („byłbym skłonny zdecydować”).

Ludwik XIV mówił „państwo to ja”, ale dzisiaj, przynajmniej w naszej części świata, politycy twierdzą, że ich najważniejszą troską jest dobro obywateli. W kanonicznej dla amerykańskiej demokracji – ale i szerzej, dla całego euro-atlantyckiego systemu politycznego – Przemowie Gettysburskiej, Abraham Lincoln mówił o 

government of the people, by the people, for the people

i takie rozumienie demokracji, jak się wydaje, u nas po 1989 obowiązywało.

Politykę można rozumieć na wiele sposobów, ale zazwyczaj mówi się o jakimś dobru wspólnym, o metodach rozwiązywania konfliktów, które uniemożliwiałyby (lub utrudniały) osiąganie wspólnych celów. PiS od dawna mówił co innego: Jest Naród, w imieniu którego się rządzi, a kto nie rozpoznaje woli Narodu, ten się do Narodu nie zalicza, wszyscy zaś się mają tej woli podporządkować (nie jest to, zauważmy, demokracja, ale system wzorowany na bolszewickiej dyktaturze proletariatu). Kaczyński konstruował pojęcie „suwerena”, w imieniu którego PiS i on sam występował, pani premier Szydło opowiadała o pragnieniach i potrzebach „Polaków” (Boże broń „obywateli”). Teraz jednak Jarosław Kaczyński poszedł dalej, zrzucił maskę: Nieważne są pragnienia i dobro Narodu, suwerena, „Polaków”, nikt się ich o zdanie nie pyta ani nie zastanawia, czego by oni chcieli. Ba, dopuszcza się postępowanie wbrew – niekiedy wprost artykułowanym, niekiedy tylko domniemanym – interesom mieszkańców Polski, którzy narzekają na brak perspektyw, rozwarstwienie ekonomiczne, boją się o swoje kredyty, unijne dopłaty i przyszłe emerytury, a tu bach, niech będzie spowolnienie wzrostu gospodarczego, gdyż liczy się jedynie realizacja osobistej wizji Jarosława Kaczyńskiego.

Mam rozumieć, że Jarosław Kaczyński ucieleśnia dążenia Narodu Polskiego, jedynie Kaczyński prawidłowo rozpoznaje jego wolę? Naród to ja? Boże drogi…

Drodzy wyborcy PiSu! OK, Platforma popełniała błędy, była arogancka, jadła ośmiorniczki, a po ośmiu latach rządzenia była trudna do zniesienia, neoliberalizm wyczerpał swoje możliwości rozwojowe (nie tylko w Polsce), perspektywy dla młodych były ponure (to znów nie tylko polskie doświadczenie), pewne konsekwencje dzikiego kapitalizmu i podziału (nie tylko geograficznego) na Polskę A i Polskę B były moralnie nie do zaakceptowania, rozwarstwienie rosło a państwo niewiele – lub nic zgoła – miało do zaoferowania milionom ludzi, którzy dotąd nie skorzystali na reformach 26 lat. Poza tym „liberałowie” nie pojęli ogromu reakcyjnego potencjału w polskim Kościele katolickim, nie umieli go okiełznać, a nawet głupio się do niego przymilali. W dodatku Donald Tusk nie dość szanował Lecha Kaczyńskiego, a Gazeta Wyborcza zbyt często pisała o gejach i o brzydkich rzeczach, które Polacy w czasie wojny robili Żydom. Straszne, straszne. Ale, drodzy wyborcy PiSu, czy naprawdę uważacie, że właściwą odpowiedzią na to są osobiste, niczym niepohamowane rządy jednego starszego pana, owładniętego manią wielkości i uzurpującego sobie moce boskie, mściwego, lubującego się w poniewieraniu ludźmi, pełnego kompleksów i resentymentów? Życiowego i – gdyby nie splot przypadkowych okoliczności – także politycznego nieudacznika?

Wczoraj Jarosław Kaczyński wychwalał Mariusza Błaszczaka, którego opozycja chciałaby odwołać ze stanowiska Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. A zadań jest przed Błaszczakiem moc, gdyż, według Kaczyńskiego,

rozkład aparatu państwowego zaczął się jeszcze w latach 70.

Innymi słowy, według Kaczyńskiego aparat państwowy za Bieruta i Gomułki działał lepiej, niż kiedykolwiek później, w szczególności lepiej, niż po 1989. Mnie to nie dziwi, przecież to bolszewik. Dziwią mnie dwie inne rzeczy: Po pierwsze to, że Jarosław Kaczyński nie dostrzega sprzeczności pomiędzy pochwałą dla stalinowskiego aparatu państwowego a podziwem dla „żołnierzy wyklętych”, którzy z tym jakże wydajnym aparatem państwowym walczyli. Po drugie zaś, że prawica może osobę o takich poglądach i takim stanie umysłu nazywać Człowiekiem Wolności.

IPN wczoraj ogłosił, że znalezione w szafie Kiszczaka dokumenty agenta Bolka były pisane ręką Lecha Wałęsy.

To, że Wałęsa we wczesnych latach ’70 podjął współpracę z SB – nawet nie tyle podjął, ile został do niej zmuszony – było mniej-więcej wiadomo od dawna. Wałęsa był wtedy młodym robotnikiem, był sam, nie miał się kogo poradzić, pamiętał, że władza strzelała do robotników, a SB wydawała się wszechwładna. No więc podjął współpracę, donosił, a nawet brał za to pieniądze. Podobno opozycjoniści z kręgów WZZ wiedzieli to lub się tego domyślali już pod koniec lat ’70. Sam Wałęsa w 92 przyznał, że „coś tam podpisał”. No i co z tego? Ważne jest to, że sam Wałęsa współpracę z SB zerwał, a gdy SB zaczęła go nachodzić pod koniec lat ’70 żeby odnowić współpracę, wyrzucił ich.

A najważniejsze są zasługi Wałęsy dla Polski od Sierpnia 80 do czerwca 89. Tego nikt Wałęsie nie odbierze. Ani sierpniowych strajków, ani karnawału Solidarności, ani tego, że nie załamał się – znów samotny – w trakcie internowania, ani że nie poddał się szykowanym przeciwko niemu w latach ’80 SBeckim fałszywkom i prowokacjom, ani Okrągłego Stołu. Pokojowej Nagrody Nobla i przemówienia w Kongresie Stanów Zjednoczonych też nie. 

Nie wątpię, że lepiej by było, gdyby Wałęsa się wtedy, w 1992, przyznał do współpracy z SB dwadzieścia lat wcześniej, gdyż ta współpraca w niczym nie umniejszała jego późniejszych zasług. No, ale nie przyznał się. Szkoda.

Pewien mój znajomy przytomnie zauważył, że łatwiej jest napisać „Wałęsa był TW i mamy na to dowody” niż wdawać się w te wszystkie rozważania. Łatwiej napisać, a i przekaz jest prostszy.

No właśnie, jaki to przekaz? 

Po pierwsze, można się zapytać, co w latach ’70 robili dzisiejsi Katoni? Ano, nie robili nic lub bardzo niewiele – bo byli za młodzi, bo zanadto się bali, bo nie wiedzieli, że w ogóle można coś robić, bo nie wierzyli w skuteczność oporu, bo im w ówczesnym systemie było całkiem dobrze, powodów pewnie było wiele – ale dzisiaj ich ówczesna małość aż parzy w zestawieniu z wielkością Lecha Wałęsy z samego roku 1970 i później, od końca lat ’70 aż do 1989. Ponieważ siebie wywyższyć nie mogą, usiłują poniżyć i splugawić Wałęsę, żeby ich małość nie kłuła w oczy i żeby, dajmy na to, nasz żałosny Człowieczek Wolności mógł wyglądać na prawdziwego przywódcę.

Tak to wygląda na pierwszy rzut oka. Jest jednak drugie dno.

Rządząca nami prawica, mała i nikczemna, próbuje bowiem wprost powiedzieć, a jeśli nie powiedzieć, to przynajmniej dać do zrozumienia, że skoro Wałęsa kiedyś tam był Bolkiem, to SB stale nim sterowała, że jego prezydentura służyła budowie III RP pod dyktando komunistycznych służb specjalnych, że ostatecznie tylko dzięki temu władzę mógł objąć zbrodniczy rząd PO-PSL. Zastanówmy się nad tym.

Czy w otoczeniu prezydenta Wałęsy mogli być agenci SB? Mogli. Wałęsa – zwłaszcza po zerwaniu ze swoimi doradcami, Mazowieckim, Geremkiem i całą resztą – miał skłonność do otaczania się nieciekawymi postaciami. Mogli tam być SBcy, i prawie na pewno byli. A czy mogli coś Wałęsie podszeptywać? No, skoro byli, to tak. A czy Wałęsa ich słuchał? Niewykluczone, że niekiedy tak.

Ale co ci agenci podszeptywali? Czy coś w duchu „więcej kasy i więcej osobistych gwarancji dla mnie”, a poza tym – żeby zacytować klasyka, nieżyjącego już działacza SLD – „chwała nam i naszym kolegom”, czy też snuli jakiś misterny, niezwykle złożony plan podporządkowania sobie Polski, a właściwie utrzymania nad nią kontroli? Czy zgarniali pod siebie, czy rękami Wałęsy rozgrywali jakąś skomplikowaną grę? Jeśli to pierwsze, to przykre, ale w gruncie rzeczy niegroźne, zwłaszcza z perspektywy tak wielu lat. Jeśli to drugie, to znacznie gorzej. Ale na to drugie, na istnienie skomplikowanego, wieloletniego planu komunistycznych służb specjalnych realizowanego rękami prezydenta Wałęsy, nie ma żadnych dowodów. Ani nawet żadnych przesłanek świadczących o tym, że taki plan w ogóle mógł powstać.

Istnienie takiego planu zakładałoby uznanie, że PRLowskie służby specjalne miały wielkie kompetencje intelektualne, organizacyjne i analityczne. A przecież gołym okiem widać, że nie miały. Nie przewidziały załamania gospodarczego Polski, upadku komunizmu w Polsce, ZSRR i reszcie bloku sowieckiego, nie przewidziały zwycięstwa Solidarności w wyborach 4 czerwca – no przecież ordynacja była tak skonstruowana, żeby Solidarność nie mogła wygrać, a jednak wygrała! – nie miały spójnego planu co zrobić po objęciu władzy przez Solidarność (czego też nie przewidziały), poza „ratuj się, kto może”, czyli palmy teczki i uwłaszczajmy nomenklaturę. Oczywiście, zostały jakieś grupy, może nawet jakieś struktury post-specjalne, ale one zajęły się ratowaniem własnych tyłków i robieniem pieniędzy w niezliczonych aferach wczesnych lat ’90. (Zauważmy w nawiasie, że po jakimś czasie nawet i to się wyczerpało: w Polsce nie powstała oligarchia na wzór rosyjsko-ukraiński, nie zaczęli rządzić nieusuwalni satrapowie – to się akurat być może zmienia – a nawet mafia bardzo straciła na wpływach i znaczeniu.) Przypuszczać, że zakonspirowane pozostałości służb wcielały w życie jakiś skomplikowany, rozpisany na kilkanaście lat plan, penetrujący i chaos rozpadającego się świata postsowieckiego, i problemy gospodarcze i społeczne, z jakimi nigdy się wcześniej nie zetknęli, interesy krajów zachodnich, które nagle zaczęły mieć dla nas znaczenie, a wreszcie trudne do ogarnięcia turbulencje naszej własnej polityki, to nie byłaby nawet teoria spiskowa, ale zwykła naiwność.

Nie ma o czym mówić.

Wracając do ogłoszonych przez IPN rewelacji, to w warstwie faktograficznej mamy do czynienia albo z bardzo dobrze spreparowaną fałszywką, albo trzeba przyznać, że Lech Wałęsa ponad czterdzieści lat temu był agentem Bolkiem. Tylko że z tego niewiele już dzisiaj wynika. Ani nie odbiera Lechowi Wałęsie jego wielkich zasług dla Polski w latach ’80, ani nie czyni jego prezydentury gorszą (lub lepszą), niż była, ani nie stanowi dowodu, że III RP była wynikiem spisku służb specjalnych.

W warstwie symbolicznej jest to natomiast atak na jedną z postaci ucieleśniających czas miniony, wobec którego Człowieczek Wolności jest jedynie śmieszny. Nawet jeśli każe sobie kupić wyższą drabinkę lub urządzić pięć następnych gali w stylu Kim Ir Sena.